Quantcast
Channel: AWOL - The Ancient World Online
Viewing all articles
Browse latest Browse all 14060

Corpus Grammaticorum Latinorum: Accès aux sources grammaticales de la Latinité tardive: recherche, parcours textuels et bibliographie

0
0
[First posted in AWOL  27 March 2011. Updated 3 November 2014]

Corpus Grammaticorum Latinorum: Accès aux sources grammaticales de la Latinité tardive: recherche, parcours textuels et bibliographie
http://kaali.linguist.jussieu.fr/CGL/images/CGL_1Ba.png
Le corpus des textes attribués de manière conventionnelle aux grammatici Latini est constitué par l’ensemble des manuels de grammaire latine écrits entre le IIIe et le VIIIe siècle apr. J.-C. et édités par Heinrich Keil à Leipzig entre 1855 et 1880. Ce corpus présente de nombreux centres d’intérêt :
  1. Il permet la reconstitution de l’histoire des idées linguistiques en Occident, en rassemblant les sources principales. Toute la tradition postérieure, à partir du Moyen Âge, s’est appuyée sur ces textes (notamment les artes de Donat et de Priscien).
  2. Il contient, sous forme d’exemples, plus de 14.000 citations : il s’agit soit de précieux fragments d’ouvrages (littéraires, philosophiques, techniques) perdus soit de passages que l’on peut comparer avec la tradition directe des textes conservés.
  3. Il met en évidence certaines tendances du latin tardif, notamment les formes expressives étrangères à l’usage classique.
    Par exemple, le grammairien Clédonius insiste sur la nécessité de ne pas grouper en un seul syntagme prépositions et adverbes : de intus et de foris uenio non possumus dicere, quia praepositio aduerbis numquam iungitur (GL 5,64,22-23). Il s’agit d’une réaction archaïsante par rapport à l’usage du Ve siècle, où commençait à s’affirmer la tendance au renforcement des adverbes, tendance qui est à l’origine, entre autres, des locutions françaises ‘dans’ (< ‘denz’ < de intus) et ‘dehors’ (< ‘defors’ < de foris).
  4. Il évoque les discussions philosophiques au sujet de la nature et du fonctionnement du langage, en montrant l’adaptation des catégories logiques à l’enseignement scolaire. Au Moyen Âge, de nombreux débats portant aussi bien sur la logique que sur la théologie deviendront possibles grâce à la médiation des grammatici Latini, notamment de Priscien.
    Par exemple, dans un excursus philosophique des Institutiones grammaticae apparaît pour la première fois dans l’histoire de la pensée occidentale le mot ‘syncatégorème’ ainsi que la question plus générale de la co-signification : partes igitur orationis sunt secundum dialecticos duae, nomen et uerbum, quia hae solae etiam per se coniunctae plenam faciunt orationem, alias autem partes syncategoremata, hoc est consignificantia, appellabant (inst. GL 2,54,5-7).
Il est évident que ce corpus se signale par son caractère polyvalent et intrinsèquement stratifié, au carrefour de disciplines différentes. Son exploitation est susceptible d’intéresser les historiens qui se penchent sur les théories linguistiques, et pas seulement celles de l’Antiquité, les philologues et les littéraires, les romanistes et tous ceux qui étudient le passage du latin aux langues romanes, les philosophes. Toutes ces disciplines devraient tirer un grand profit de la possibilité d’enquêter sur des sources étudiées jusqu’à présent de façon partielle ou incomplète. 

auteur (vrai ou présumé) texteédition nouvelle (* : édition prochainement dans la base)édition Keil
AgroeciusAgroecius de orthographiaM. Pugliarello 1978GL 7,113-125
AlcuinusAlcuinus de orthographiaS. Bruni 1997GL 7,295-312
AphthoniusAphthonius de metris omnibus
GL 6,31,17-173
Aphthonius[Aphthonius] de metris Horatianis
GL 6,174-184
Arusianus MessiusArusiani Messii exempla elocutionisA. Della Casa 1977GL 7,449-514
Asper[Aspri] ars maior
GL 5,547,5-554
AudaxAudacis excerpta de Scauro et Palladio
GL 7,320-361,12
Augustinus[Augustini] regulae
GL 5,496,15-524
AugustinusAugustini ars breuiataC.F. Weber 1861*GL 5,494-496,12
BassusBassus de metrisA. Mazzarino 1955, 133-155GL 6,255-272
Bassus[Bassus] de metris Horatii
GL 6,305-306
Bassus[Bassus] de pedibus et de compositionibus
GL 6,307-312
BedaBeda de arte metricaC. Kendall 1975, 81-171GL 7,227-260
BedaBeda de orthographiaC. Jones 1975, 7-57GL 7,261-294
Caper[Caper] de orthographia
GL 7,92-107,2
Caper[Caper] de uerbis dubiis
GL 7,107,4-112
CassiodorusCassiodorus de orthographia
GL 7,143-210,5
Censorinus[Censorinus] de musica et de metrica epitoma disciplinarum 9-15N. Sallmann 1983, 71-86GL 6,607-617
CharisiiCharisii arsK. Barwick 1964²GL 1,1-296
CledoniiCledonii ars
GL 5,9-79
ConsentiusConsentius de barbarismis et metaplasmisM. Niedermann 1937, 1-32GL 5,386-404
ConsentiusConsentius de nomine et uerbo
GL 5,338-385
DiomedisDiomedis ars
GL 1,299-529
DonatianusDonatiani fragmentum
GL 6,275,11-277
DonatusDonati ars maiorL. Holtz 1981, 603-674GL 4,367-402
DonatusDonati ars minorL. Holtz 1981, 585-602GL 4,355-366
DositheusDosithei arsJ. Tolkiehn 1913GL 7,376-436
EutychesEutyches de uerbo
GL 5,447-488
FortunatianusFortunatiani ars metrica
GL 6,278-304
Iulianus ToletanusIuliani Toletani arsM. Maestre Yenes 1973GL 5,317-324
MacrobiusIohannis (Scoti) defloratio de MacrobioP. De Paolis 1990*GL 5,599-629
MacrobiusMacrobii excerpta BobiensaP. De Paolis 1990*GL 5,631-633
Mallius TheodorusMallius Theodorus de metrisF. Romanini 2007GL 6,585-601
MartyriusMartyrius de b muta et u uocali
GL 7,165-199
Palaemon[Palaemonis] arsM. Rosellini 2001GL 5,533-547,2
Papiri(an)usPapiri(an)us de orthographia
GL 7,216,8-14
PhocasPhocas de nomine et uerboF. Casaceli 1974GL 5,410-439,7
Phocas[Phocas] de aspirationeC. Jeudy 1976, 212-215GL 5,439,10-441
PompeiusPompeius in artem Donati
GL 5,95-312
PriscianusPrisciani institutio de nomineM. Passalacqua 1999, 5-41GL 3,443-456
PriscianusPrisciani institutiones
GL 2,1-3,377
PriscianusPrisciani libri minoresM. Passalacqua 1987GL 3,405-440
PriscianusPrisciani partitionesM. Passalacqua 1999, 45-128GL 3,459-515
Priscianus[Priscianus] de accentibus
GL 3,519-528
Probus[Probus] de ultimis syllabis = auctor ad Caelestinum
GL 4,219-264
Probus[Probus] de nomineM. Passalacqua 1984, 61-75GL 4,207-216
Probus[Probus] de catholicis
GL 4,3-43
Probus[Probi] instituta artium = Palladius
GL 4,47-192
Probus[Probi] appendixF. Stok, Napoli 1997 (I. 4)GL 4,193-204
RufinusRufinus de metris oratorumP. D'Alessandro 2004GL 6,565,9-578
RufinusRufinus in metra comicorumP. D'Alessandro 2004GL 6,554-565,8
SacerdosSacerdotis artes
GL 6,427-546
Scaurus[Scaurus] de ordinatione partium orationis
GL 7,33,14-34,4
ScaurusScaurus de orthographiaF. Biddau 2008GL 7,11-33,13
SergiusSergius de littera de syllaba de pedibus
GL 4,475-485
Sergius[Sergius] de arte grammaticaGL 7 + L. Munzi 1993, 110-115GL 7,537-539,15
Sergius[Sergii] explanationes in artes Donati
GL 4,486-565
SeruiusSeruius de centum metrisG. Soraci 1988GL 4,456-467
SeruiusSeruius de finalibus
GL 4,449-455
SeruiusSeruius de metris Horatii
GL 4,468-472
SeruiusSeruius in Donati artem maiorem
GL 4,421-448
SeruiusSeruius in Donati artem minorem
GL 4,405-420
SeuerusSeuerus de pedibus
GL 6,641,2-645,24
TerentianusTerentianus de littera de syllaba de pedibusC. Cignolo 2002GL 6,325-413
Velius LongusVelius Longus de orthographia
GL 7,46-81
Victorinus MariusMarii Victorini arsI. Mariotti 1967GL 6,3-31,16
Victorinus Marius[Victorini siue Palaemonis] ars
GL 6,187-215
Victorinus Marius[Victorinus] de soloecismo et barbarismo = PalladiusM. Niedermann 1937, 32-37GL 5,327,32-328,10
Victorinus MaximusMaximus Victorinus de ratione metrorum
GL 6,216-228
Victorinus Maximus[Victorinus] de caesuris
GL 6,240,2-10
Victorinus Maximus[Victorinus] de finalibus
GL 6,240,12-242
Victorinus Maximus[Victorinus] de finalibus metrorum = Metrorius
GL 6,229-239
anonymesédition nouvelle (* : édition prochainement dans la base)édition Keil
ars BobiensisM. De Nonno 1982GL 1,533-565
de dubiis nominibusF. Glorie 1968, 755-820GL 5,571-594
de structuris
GL 6,627-629,7
frg. Berolinense de heroo hexametro
GL 6,633-634,9
frg. Berolinense de speciebus hexametri
GL 6,634,11-637,15
frg. Bobiense de accentibus
GL 7,539,17-540,8
frg. Bobiense de finalibus syllabis
GL 6,625,8-626
frg. Bobiense de metris
GL 6,629,9-22
frg. Bobiense de nomineS. Mariotti 1984, 59-68GL 7,540,21-544
frg. Bobiense de nomine et pronomineM. Passalacqua 1984, 3-19GL 5,555-566
frg. Bobiense de propriis nominibus
GL 7,540,11-19
frg. Bobiense de uerbo = ad SeuerianumM. Passalacqua 1984, 21-60GL 5,634-654
frg. Bobiense de uersibusL. Nosarti 1992, 88-95GL 6,620-625,6
frg. Lauantinum in artes Donati
GL 5,325,25-326,23
frg. Leidense in artes Donati
GL 5,325,2-23
frg. Monacense de barbarismo
GL 5,327,2-30
frg. Parisinum de iambico metro
GL 6,630,2-361,12
frg. Parisinum de idiomatibus casuum
GL 4,566,2-572,30
frg. Parisinum de nominibus in ct
GL 5,326,25-30
frg. Parisinum de notis
GL 7,533-536
frg. Parisinum de praepositionibus et uerbis
GL 7,34,5-35
frg. Parisinum de rhythmo
GL 6,631,14-632
frg. Parisinum de uerboP. De Paolis 1990*GL 5,655
frg. Sangallense de epodo octosyllabo
GL 6,640,13-641,6
frg. Sangallense de iambico trimetro
GL 6,638,23-639,12
frg. Sangallense de pentametro
GL 6,639,14-640,11
frg. Sangallense de scansione heroici uersus
GL 6,637,18-638,21
frg. Sangermanense de schematibus
GL 5,328,12-20
frg. Vaticanum de positura de chria etc.
GL 6,273-275,9
frg. Vindobonense de pedibus
GL 6,646
frg. Weissenburgense de caesuris
GL 6,645,25-35

Viewing all articles
Browse latest Browse all 14060

Latest Images

Trending Articles





Latest Images